Fiillerin Anlam Özellikleri

[askinelibol]

İş, oluş ve durum bildiren sözcüklere fiil denir.

Örnek:

• Annem çamaşırları yıkıyor.
• Bahçede gezmiş.
• Topladığımız meyveler çürüdü.

Fiiller anlam bakımından üç grupta incelenir. Bunlar iş, oluş ve durum fiilleridir.

1) İş (Kılış) Fiilleri​

Bu fiiller bir işi, hareketi anlatır. Bu fiillerle kurulan cümlelerde hem işi yapan (Özne) hem de işten etkilenen (Nesne) vardır. Bu fiiller nesne alabilen fiillerdir.

Örnek

• Babam arabayı yıkadı.

Yıkamak: Yapılan iş (Fiil)

Baba: İşi yapan (Özne)

Araba: İşten etkilenen (Nesne)



İş ( kılış) fiillerini, durum ve oluş fiillerinden ayırmanın en pratik yolu fiilin başına “onu” sözcüğünü getirmektir. Fiilin başına onu sözcüğünü getirdiğimizde eğer anlamlı oluyorsa bu fiil nesne alabillir yani bir iş fiilidir.

Örnekler

Onu	içti.
toplamış.
karıştıracak.
giydiriyor.
Düşünür.

Yukarıdaki fiillerin başına onu sözcüğünü getirdiğimizde anlamlı bir yapı oluşuyor. Bu fiiller iş yani kılış fiilleridir.



Not: Cümle içinde işten etkilenen ( Nesne ) bulunmasa bile eğer fiil nesne alabiliyorsa iş fiilidir.

Örnek

• Öğrenci hiç düşünmeden söyledi.

(Bu cümlede neyi söylediği belirtilmemiş yani nesne yok. Ancak “söylemek” fiilinin başına “onu” sözcüğünü getirdiğimizde anlamlı olmaktadır. ( Onu söyledi.) Bu durumda fiil, iş fiilidir.

2)Durum Fiilleri​

Bu fiiller öznenin içinde bulunduğu durumu bildiren fiillerdir. Durum fiillerinde işi yapan (Özne) vardır ancak işten etkilenen (Nesne) yoktur. Bu fiiller nesne alamaz.

Örnek

• Kardeşim yorulunca uyudu.

Özne (işi yapan): Kardeşim

Fiil (yapılan iş): Uyumak

Nesne (işten etkilenen): Yok



Durum fiillerinin başına “onu” sözcüğünü getirdiğimizde anlamsız olur.

Örnekler

Onu	Uzadı.
Çıkmış.
Uyuyacak.
Durur.

Bu fiillerin başına onu sözcüğünü getirdiğimizde anlamsız bir ifade ortaya çıkıyor. Bu fiiller durum fiilleridir.

3) Oluş Fiilleri​

Oluş fiilleri öznede kendiliğinden oluşan değişimi anlatan fiillerdir. Eylemin gerçekleşmesi için genellikle uzun bir süre gerekir.

Örnekler

• Ağaçlar sonbaharda sarardı.
• Ekmek bayatladı.
• Köpeğimiz artık çok yaşlandı.
• Sulamayı unuttuğumuz çiçekler soldu.
• Yağmurun altında kalan demirler paslandı.
• Dedemin saçları yıllar önce ağardı.

Yukarıdaki örneklerin tamamı fiilden etkilenen varlığın iradesi dışında kendiliğinden uzun zamanda oluşmuştur.