- 24 Ara 2023
- 188
- 0
- 16
Doğa ve İnsan
İnsanların yaşamları boyunca ilişki içerisinde oldukları ve karşılıklı etkileşimde bulundukları fiziki, sosyal, ekonomik ve kültürel ortama doğal ortam adı verilir. Doğal ortam içerisinde yer alan, oluşumunda insanın etkisinin bulunmadığı her şeye doğal unsur adı verilir.İnsanın yaşamak amacıyla bulunduğu ortama doğal çevre adı verilir.
Dünyanın değişik bölgelerinde yaşamlarını sürdüren insanların beslenme, barınma ve giyinme gibi temel yaşamsal faaliyetlerinin birbirine göre büyük farklılıklar gösterdiği görülür. Bu farklılığın temel nedeni doğal ortamın farklılık göstermesidir.
Doğayı Oluşturan Dört Unsurlar
İnsanların yaşadığı bu doğal ortam, atmosfer (hava küre), litosfer (taş küre), hidrosfer (su küre) ve biyosfer (canlılar küresi) olmak üzere dört temel ortamdan oluşmaktadır.Atmosfer (Hava Küre): Dünyamızı çepeçevre saran ve çeşitli gazların karışımından oluşan doğal ortamdır. Bulutluluk, nemlilik, sis ve yağış gibi tüm hava olayları atmosferde meydana gelir. Atmosfer olaylarını coğrafyanın alt dallarından klimatoloji bilimi inceler. Atmosferin %78’i azot, %21’i oksijen ve %1’i de diğer gazlardan (asal gazlar) oluşur.
Hidrosfer (Su Küre): Akarsular, göller, denizler, bataklıklar ve okyanuslar ile tüm yer altı sularının hepsine birden verilen isimdir. Su küreyi coğrafyanın alt dallarından Hidrografya bilimi inceler. Gezegenimizin 4’te 3’ü denizler ve okyanuslar başta olmak üzere sulardan oluşmaktadır.
Litosfer (Taş Küre): Yer kabuğunun en dış bölümüdür. Sial ve sima olarak ikiye ayrılır. Litosfere taşküre denilmesinin sebebi bileşiminin kayaçlardan oluşmasıdır. Dağlar, taşlar, vadiler ve platolar litosferi oluşturan başlıca unsurlardır. Taş küre üzerindeki yer şekillerinin oluşum özelliklerini coğrafyanın alt dallarından olan jeomorfoloji bilimi inceler.
Biyosfer (Can Küre): Litosfer, atmosfer ve hidrosferden oluşan doğal ortam içerisinde canlılar yaşar. Canlılarda doğal ortamın bir parçası olduklarından ve insan yaşamını doğrudan ilgilendirdiklerinden coğrafyanın, dolayısıyla yeryüzü kavramının bir ögesini oluştururlar. Biyocoğrafya; doğayı oluşturan dört unsur (muhteşem dörtlü) içerisinde bileşke konumundadır. Canlılar küresini coğrafyanın alt dallarından biyocoğrafya bilimi inceler.
2. Doğa ve İnsan Etkileşim
İnsanın Doğal Ortam ile Etkileşimine Örnekler:- Barajların inşa edilmesi
- Bataklıkların kurutulması
- Tünellerin, köprülerin ve viyadüklerin yapılması
- Sulama kanallarının oluşturulması
- Maden ocaklarının işletilmesi
- Ormancılık faaliyetleri
- Kanalların inşa edilmesi
- Deniz kıyılarına setlerin inşa edilmesi
- Soğuk iklim bölgelerinde evlerin kalın duvarlı, küçük pencereli ve dik çatılı olması
- Güneydoğu Asya’da yaşayan insanların temel besin kaynağının pirinç olması
- Orta kuşakta yaşayan insanların mevsimlere göre giysi ihtiyaçlarının fazla olması
- Doğu Karadeniz kıyılarında yer şekillerinin engebeli olması nedeniyle temel geçim kaynağının balıkçılık olması
- Doğu Anadolu bölgesinde kar yağışı ve don olaylarının ulaşımı olumsuz etkilemesi
- Deprem, tsunami, kasırga gibi olayların can ve mal kaybına neden olması.
3. Doğanın İnsana Etkisi
Olumlu Etkileri:- Doğa mutluluk verir ve hayatı anlamlandırmamızda kolaylık sağlar!
- Şehirde yaşayanlara kıyasla doğada yaşayanlar daha az strese maruz kalır!
- Doğa en doğal antideprasandır.
- Doğada yürüyüş yapmak bağışıklık sistemimizi ve kaslarımızı güçlendirir.
- Doğada zaman geçirmek yaratıcılığımızı artırır.
- Doğayla iç içe yaşamak acılara dayanma gücümüzü artırıyor.
- Doğal afetler can ve mal kaybına neden olur.
- Aşırı kar yolları kapatır.
- Sis deniz trafiğini engeller.
4. İnsanın Doğaya Etkisi
İnsanlar, yaşadıkları coğrafi ortamda yaşamsal faaliyetlerini gerçekleştirirken çevrelerindeki doğal ortam özellikleriyle sürekli etkileşim içerisindedirler.Zaman içinde insanların bilgi birikiminin artması, bilim ve teknolojinin ilerlemesi, teknolojik araçların hızla çoğalması; insanların ihtiyaçlarının artmasına ve çeşitlenmesine yol açmıştır. Bu durum, insanların çeşitli ve artan ihtiyaçlarını karşılayabilmek için doğal çevreye müdahalelerde bulunmalarına neden olmuştur. Bu müdahaleler, bazen doğal düzenle uyumlu bir şekilde gerçekleşmişken bazen doğal dengeye zarar vermiştir.