7.Sınıf Fiillerde Kip Konu Anlatımı

[askinelibol]

Fiillere gelerek fiilin yapıldığı zamanı bildiren ya da eklendiği fiile dilek, istek ve tasarlama gibi anlamlar katan eklere kip ekleri denir.

Kip ekleri iki ana başlıkta incelenir.

A) Haber (Bildirme) Kipleri​

Zaman anlamı taşıyan kiplerdir. Kısaca fiilin ne zaman yapıldığını bildirir. 4 alt başlıkta incelenir.

1) Şimdiki zaman (-yor, -makta/-mekte)​

Adından da anlaşılabileceği gibi fiilin şu anda yapıldığını bildirir. Bu eki alan fiiller hâlâ yapılmaktadır. şimdiki zaman anlamı “-yor, -makta/-mekte” ekleriyle verilir.

Örnekler

• Eve gidiyorum.
• Bahçede kuzenlerimle oyun oynuyoruz.
• Dersini bitirmek için odasında çalışmakta.

Yukarıdaki örneklere baktığımızda şimdiki zaman eklerini alan fiillerin tamamlanmadığı ve cümlenin kullanıldığı anda hâlâ devam ettiğini anlayabiliriz.

2) Geçmiş Zaman (-dı/di, -mış/-miş)​

Bu zaman ekini alan fiiller geçmiş bir zamanda gerçekleşmiştir. Bu zaman ekini alan fiiller tamamlanmıştır.

İkiye ayrılır: Görülen geçmiş zaman ve Duyulan geçmiş Zaman

a) Görülen (Bilinen) Geçmiş zaman ( -dı, -di, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü )​

Bu eki alan fiil geçmişte yapılmıştır ancak kişi genellikle bunu ya kendisi yapmış ya da görmüştür. Ayrıca geçmişte yapıldığından emin olunan eylemler içinde kullanılır.

Örnekler

• Ahmet eve gitti.
• Uzun bir yürüyüşten sonra yorulduk.
• Yemek, biz yiyemeden yandı.
• Kuşumuz camdan dışarı uçtu.
• Arkadaşım benim kitabımı aldı.

Yukarıdaki cümlelere baktığımızda cümleleri kuran kişi, geçmişte bu eylemler yapılırken onları ya görmüş ya da kendisi yapmıştır.

b) Duyulan (Öğrenilen) Geçmiş Zaman (-mış, -miş, -muş, -müş )


Bu eki alan fiilleri, genellikle kişi ya başkasından duymuştur ya da yapıldığını sonradan fark etmiştir. Bu fiiller geçmişte gerçekleşmiştir.

Örnekler

• Dayımlar dün bize gelmiş.
• Son sınavdan düşük not almışım.
• Eve gelirken yere düşmüş.
• Çok güzel konuşmuş.

Yukarıdaki cümleleri kuran kişi geçmişte bu eylemler yapılırken onları görmemiş bir başkasından duymuş ya da sonradan fark etmiştir.

3) Gelecek Zaman ( -acak , -ecek)​

Gelecek zaman ekini alan fiiller henüz yapılmamıştır. Bu fiillerin gelecekte gerçekleşmesi beklenmektedir.

• Amcamlar bize gelecek.
• Yarın ödevlerimi teslim edeceğim.
• Bir hafta bizde kalacak.

Yukarıdaki eylemler henüz gerçekleşmemiş gelecekte gerçekleşecektir.

4) Geniş Zaman (-r / -ar / -er / -ır / -ir / -ur / ür )​

Eylemin geçmişte, şu anda ve gelecekte tekrarlandığını anlatan zamandır. Her zaman yapılan, sürekli tekrarlanan ve genel yargı içeren eylemlerde kullanılır.

Örnekler

• Sabahları erken kalkarım.
• Dünya, Güneş’in etrafında 365 gün 6 saatte döner.
• Saat sekizde yemek başlar.

Yukarıdaki eylemler sürekli tekrarlanmaktadır.

B) Dilek (Tasarlama) Kipleri​

Bu ekler eklendiği fiile zaman anlamı katmaz. Fiillere dilek, istek, şart, gereklilik ve emir anlamları katar. 4 başlıkta incelenir.

1) Dilek (Şart) Kipi (-se, -sa)​

Bu ekin kullanıldığı cümlelerde eylemin gerçekleşmesi bir şarta (koşula) bağlıdır. Bunun dışında diğer bir görevi de eklendiği fiile dilek anlamı katmaktır.

Örnekler

• Yemeğini bitirirse dışarı çıkabilir.
  ( Bu cümlede dışarı çıkması için şart yemeğini bitirmesidir.)
• Keşke bu akşam bize misafir gelse.
  ( Bu cümlede kişinin dileğini bildirmiştir.)

2) Gereklilik Kipi (-meli / -malı)​

Bu ek eylemin yapılmasının gerekli ya da zorunlu olduğunu bildirir.

Örnekler

• Başarılı olmak için çalışmalısın.
• Odamı toplamalıyım.

Not: Bazen gereklilik kipi ihtimal anlamı da katar.

• Yola çıkmış olmalı.
  (Yukarıdaki cümlede gereklilik anlamı değil ihtimal ya da tahmin anlamı katmıştır.)

3) İstek Kipi (-e / -a)​

Bu eki alan eylemlerin gerçekleşmesi yönündeki isteği bildirir.

Örnekler

• Ben de sizinle geleyim.
• Sınavdan iyi not alalım.
  ( Yukarıdaki cümlelerde ek alan eylemlerin gerçekleşmesi yönünde bir istek vardır.)

4) Emir Kipi​

Bu kipin eki yoktur. Eylemin yapılması gerektiğini emir şeklinde bildirir. Birinci tekil ve birinci çoğul şahsın emir çekimi yapılamaz.

Örnekler

• Odanı hemen topla.
• Ödevini yap.
• Söz hakkı almadan konuşmayın