6.Sınıf Durum (Hâl) Ekleri

[askinelibol]

Hâl ekleri isme gelen çekim eklerindendir. İsimlere gelerek belirtme, yönelme, bulunma ve ayrılma anlamı katan eklere durum ekleri denir. Bu eklerden birini almayan sözcükler yalın hâlde kabul edilir.

1) Belirtme Hâli Eki ( -ı, -i, -u, -ü )​

Eylemden etkilenen varlığı belirtir.

Örnekler

• Masayı yeni boyamışlar.( Boyama eyleminden etkilenen varlık masadır.)
• Kalemi okulda kaybetti. (Kaybetmek eyleminden etkilenen kalemdir.)
• Annem suyu döktü. ( Dökmek eyleminden etkilenen sudur.)
• Külü sobadan çıkardım. (Çıkarma işinden etkilenen küldür.)

Not: Belirtme hâli eki ile üçüncü tekil sahiplik (iyelik) eki birbirine karıştırılmamalıdır. Bu iki eki birbirinden ayırmanın kolay bir yolu vardır. “ -ı, -i, -u, -ü ” eki alan sözcüğün başına “onun” ifadesi getirilir. Eğer anlamlı oluyorsa iyelik ekidir, anlamsız bir ifade ortaya çıkıyorsa hâl ekidir.

Örnekler

• (Onun) Suyu içtim.
• (Onun) Kitabı yırttı.

(Yukarıdaki ek almış kelimelerin başına “onun” sözcüğü getirilince anlamsız bir ifade ortaya çıktı. Bu ek hâl (durum) ekidir.)

• (Onun) Suyu dökülmüş.
• (Onun) Kitabı okulda kalmış.

(Yukarıdaki ek almış kelimelerin başına “onun” sözcüğü getirilince anlam bozulmadı. Bu ek sahiplik ekidir. Sahiplik (iyelik) ekleri bir nesnenin kime ait olduğunu bildirir.)

2) Yönelme(Yaklaşma) Hâli Eki (-a, -e)​

Bu ek eklendiği isme yönelme anlamı katar.

Örnekler

• Eve gidiyorum.
• Koşarak arabaya bindim.
• Deftere hızlıca yazı yazdım.

3) Bulunma Hâli Eki (-de, -da, -ta, -te)​

İsimlere gelen “-de, -da, -te, -ta” ekleri bulunma(yer), zaman ve durum gibi anlamlar katar.

Örnekler

• Kardeşim evde oturuyor. (Bulunma, yer anlamı katmıştır. Kardeşinin bulunduğu yeri söylemektedir.)
• Ara tatil şubatta olacak. (Zaman anlamı katmıştır.)
• Kitabı bir okuyuşta anladı. (Durum anlamı katmıştır.)
• Arabada köpekler vardı. ( Bulunma anlamı katmıştır.)

Not: Bulunma hâli eki, bağlaç olan “de / da” ile karıştırılmamalıdır. Bağlaç olan “de / da” daima ayrı yazılır.

Örnekler

• Yolda birçok evsiz kedi var. (Bulunma hâli eki)
• Abim de ehliyet almak istiyor. (Bağlaç)

4) Ayrılma Hâli Eki (-den, -dan, -ten, -tan)​

İsme eklendiğinde ayrılma, yer, zaman, sebep ve karşılaştırma gibi anlamlar katar.

Örnekler

• Evden çarşıya doğru yürüdüm. (Ayrılma)
• Yola akşamdan çıkalım. (Zaman)
• Yorgunluktan bayıldı. (Sebep)
• Abin senden daha çalışkan. (Karşılaştırma)