Kaside

askinelibol

Öğretmen
24 Ara 2023
188
0
16

Kaside Nedir?​

Kaside, genellikle din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla yazılan bir divan edebiyatı şiiridir. Kaside şairlerine kaside-gü (kaside söyleyen), kaside-sera ya da kaside-perdaz (kaside yazan) denir.
Özellikleri:
  • Nazım birimi beyittir.
  • Beyit sayısı genellikle 33 ile 99 arasındadır.
  • Kafiyelenişi gazeldeki gibidir: aa, ba, ca, da…
  • İlk beytine ‘matla’; son beytine ‘makta’; en güzel beytine ‘beytül kasid’; şairin adının ya da mahlasının geçtiği beyte de ‘taç-beyit’ denir.
  • Nef’i, kasideleriyle ünlü bir Divan şairidir.
  • Türüne, giriş bölümünün konusuna veya redifine göre isimlendirilebilir. Rediflerine göre: Su Kasidesi (Fuzulî), Güneş Kasidesi (Ahmet Paşa)…
  • Konularına göre tevhit, münacat, naat, methiye olmak üzere türlere ayrılabilir. Nesib (teşbib), girizgâh, tegazzül, methiye, fahriye, dua bölümlerinden oluşur.
Kasidenin Bölümleri:
  • Nesip (Teşbib): Şairin betimleme yaptığı bölümdür, genellikle 15-20 beyit içerir. Mevsim betimlemesi içeriyorsa “teşbib,” diğer durumlarda “nesip” adını alır.
  • Girizgâh: Nesip bölümünden methiye bölümüne geçiş yapan, övgüye başlanacağını haber veren 1-2 beyitlik bölümdür.
  • Methiye: Şairin övgüde bulunduğu bölümdür. Şiirsel açıdan zayıf, dil açısından ağır bir bölümdür. Abartılı anlatım dikkat çeker.
  • Tegazzül: Kasidenin içinde, aynı ölçü ve uyakla yazılmış gazellerdir. Her kasidede bulunmayabilir, şair monotonluğu kırmak için kullanır.
  • Fahriye: Şairin kendi özelliğini övdüğü bölümdür. Nef’i’nin bazı kasideleri sadece fahriyeden oluşabilir.
  • Taç Beyit: Şairin kendi düşüncelerini ifade ettiği, isminin geçtiği beyitlerden oluşan bölümdür.
  • Dua: Kasidenin son bölümüdür, birkaç beyit içerir. Şair övdüğü kişi için başarı, uzun ömür ve iyi talih temennisinde bulunur.
Kaside Örneği: [Buraya örnek bir kaside ekleyebilirsiniz.]
Nesibsiz kaside

Der-sitâyiş-i sadr-ı âzam Fâzıl Ahmed Paşa
1. Müjde kim zînet-fezây-ı mülk-i dünyâdur gelen
Âsaf-ı pîrâ-bahş-ı sadr-ı aiâdur gelen
2. Olsa dillerden aceb mi zulmet-i gam bertaraf
Zerre-perver âfitâb-ı âlem-ârâdur gelen
3. Habbezâ hengâm-ı şâdî kim derûn-ı âleme
Yümn-i teşrifiyle şevk-i âlem-ârâdur gelen
4. Sâyesinde bahtiyâr olsun yine erbâb-ı dil
Bir hümâ-fer dâver-i sîmurg-sîmâdur gelen
5. Tâze revnak bulsa dîvânhâne-i devlet nola
Saltanat-pîrâ vezîr-i kâr-fermâdur gelen
6. Hazret-i pâşâ-yı Ahmed nâm kim ta’zîm ile
Pâyine yüz sürmeğe Behmen ü Dârâdur gelen
7. Müsteşâr-ı dîn ü devlet iftihâr-ı saltanat
Zîb-i şevket zîver-i sadr-ı mu’allâdur gelen
8. Hem Nizâmü’l-mülke gâlib dikkat ü tedbîr ile
Hem kemâl-i cûd ile Hâtemden eshâdur gelen
9. Mülk-i düşmen zîr-i pâ nûr-ı hidâyet pîşvâ
Sayd-ı himmet der-kafâ düstür-ı vâlâdur gelen
10. Elhazer ey hâr-ı dâmengîr-i şehrâh-ı sitem
Berk-i hırmen-sûz-ı baht-ı cân-ı a’dâdur gelen
11. Hâr u has gibi edüp a’dâ-yı dîni pâymâl
Eylemiş emvâcım derpîş deryâdur gelen
12. Kudsiyân tesbîh-hân-ı rezmidür hengâm-ı ceng
Kâmyâb-ı devlet-i innâ fetahnâdur gelen
13. Evc-i himmetde çıkup pervâza almış tu’mesin
Ârzû-yı âşiyân eyler bir ankâdur gelen
14. Bîm-i tîği etdürüp a’dâ-yı dîne ser-fürû
Her tarafdan geh harâc u geh hedâyâdur gelen
15. Hâmesinden der gören cârî midâd-ı pâkini
Nâvedân-ı feyzden âhı musaffâdur gelen
16. Medhüne şâyeste bir mazmün ararken hâtıra
Nazm-ı Sabrî’den bu beyt-i pâk-manâdur gelen
17. Çıkdı bir günlük yol istikbâline sultân-ı subh
Zerreler dursun mı mihr-i âlem-ârâdur gelen
18. Gevher-i nazmun aceb mi ben de eylesem nisâr
Devr-i dilşâd-ı zamân-ı şi’r ü inşâdur gelen
19. Ey vezîr-i ma’delet-güster ki tab’-ı pâküne
Hıfz-ı âlem dâ’im ahvâl-i re’âyâdur gelen
Neşâtî

Bu kasidenin tamamı 34 beyittir.