İslamiyetin Kabulünden Önceki Türk Edebiyatı

[askinelibol]

İslamiyet öncesi Türk edebiyatı, Türklerin İslamiyet’i kabul etmeden önceki dönemde oluşturdukları edebiyatı ifade eder. Bu dönem, M.Ö. 4000’lere kadar uzanmakta olup, XI. yüzyılda Türklerin İslamiyet’i kabul etmeye başlamasıyla sona ermiştir. Genellikle sözlü geleneğe dayalı olan bu edebiyatın yazılı ürünleri oldukça sınırlıdır ve İslamiyet öncesi dönemin en eski yazılı belgeleri Orhun Yazıtları’dır. Orhun Yazıtları, Türklerin kullandığı ilk alfabeyi içermektedir ve Göktürkler tarafından yazılmıştır.

Özellikleri:

1. Sözlü Geleneğin Egemenliği: İslamiyet öncesi Türk edebiyatı, başlangıçta sözlü geleneğe dayanmaktadır. Bilgi, hikaye ve şiirler, nesilden nesile aktarılarak sürdürülmüştür.
2. Orhun Yazıtları: İslamiyet öncesi dönemin en önemli yazılı belgeleri Orhun Yazıtları’dır. Bu yazıtlar, Türklerin tarihinden, hükümdarlıklarından ve geleneklerinden bahseder.
3. Şiirin Önemi: Edebiyat türleri arasında önemli bir yeri olan şiir, İslamiyet öncesi Türk edebiyatının temel öğelerinden biridir. Şamanlar, kam, baksı ve ozanlar gibi dini liderler, çalgılarıyla şiir söyleyerek bu geleneği başlatmışlardır.
4. Kafiye ve Nazım Birimi: Eski Türk şiirinde kafiye büyük bir öneme sahiptir. Şiirlerin nazım birimi genellikle dörtlük, uyak düzenleri ise yarım uyaktır.
5. Dil ve Etkileşim: Yabancı dillerin etkisi azdır ve dildeki sözcük sayısı sınırlıdır. Türkçe, basit ve yalın bir şekilde kullanılmıştır.
6. Şiir Konuları: Kahramanlık, yiğitlik, ölüm, savaş, binicilik, at sevgisi, askerlik ve aşk gibi konular, şiirlerin temelini oluşturmuştur.
7. Söylenme Ortamları: Şiirler genellikle sığır adı verilen av şölenleri, yuğ adı verilen yas törenleri ve şölen adı verilen toplu ziyafetlerde söylenmiştir.
8. Anonimlik: Bu dönemdeki eserler genellikle anonimdir, yani belirli bir şairle ilişkilendirilmemiştir.

Edebiyat Türleri:

• Koşuk: Türk edebiyatında, özellikle İslamiyet öncesi dönemde kopuz eşliğinde söylenen manzum şiirlerdir.
• Sagu: Ölen kişinin ardından söylenen ağıtlardır. Genellikle yuğ törenlerinde kullanılır.
• Sav: Yiğitlik, kahramanlık ve erdemleri konu alan şiir türüdür.
• Destan: Uzun ve epik hikayeleri anlatan, genellikle kahramanlık temasına odaklanan şiir türüdür.